Lễ Khao lề thế lính Hoàng Sa- tri ân các hùng binh và khẳng định chủ quyền biển, đảo Tổ Quốc

Sử sách ghi lại, vào khoảng đầu thế kỷ 17 thời các chúa Nguyễn, nhận thấy tầm quan trọng của việc mở mang bờ cõi và nguồn tài nguyên quý giá ở vùng biển Đông của Tổ quốc, đặc biệt là tại 2 quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa, các chúa Nguyễn đã thành lập “đội Hoàng Sa” gồm 70 dân sinh giỏi nghề đi biển ở các làng An Vĩnh và An Hải tại vùng cửa biển Sa Kỳ (thuộc huyện Bình Sơn) và làng An Vĩnh, An Hải trên đảo Lý Sơn để giương buồm vượt sóng ra khơi tìm kiếm hải vật, sản vật, đo đạc thủy trình, tuần phòng trên biển đảo, đồng thời cắm cột mốc, dựng bia chủ quyền trên quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa.

Cứ vào tháng 2 hoặc tháng 3 âm lịch, đội lính này nhận lệnh ra đi và đến tháng 8 âm lịch trở về cửa Eo (nay là cửa Thuận An thuộc tỉnh Thừa Thiên – Huế) để nộp các loại hải vật quý giá cho triều đình. Đội Hoàng Sa sau này được củng cố thành Thủy quân Hoàng Sa (kiêm quản “đội Bắc Hải”, có nhiệm vụ khai thác vùng biển Hoàng Sa, Trường Sa). 

Trong suốt 3 thế kỷ hoạt động, đã có hàng vạn người lính Thủy quân Hoàng Sa vượt qua biết bao sóng gió, bão tố để thực thi nhiệm vụ giữ gìn chủ quyền lãnh thổ ở 2 quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa. Do tính chất nguy hiểm của những chuyến đi biển, không phải người lính nào cũng có may mắn trở về đất liền an toàn. Theo ghi chép trong gia phả của các tộc họ có người đi lính Hoàng Sa trên đảo Lý Sơn thì đã có rất nhiều người lính ra đi không trở về. Hình ảnh những khu mộ chiêu hồn không xác người (mộ gió) của các tộc họ Phạm Quang, Phạm Văn, Võ Văn… trên đảo Lý Sơn là một minh chứng bi hùng.

Để tưởng nhớ những người lính đã hy sinh khi làm nhiệm vụ và ý nguyện cầu bình an cho những lính mới, vào tháng 2 âm lịch hàng năm, người dân đảo Lý Sơn lại tổ chức Lễ Khao lề Thế lính Hoàng Sa thu hút sự tham gia của các tộc họ có người đi lính trên đất đảo. Khao lề là lệ khao định kỳ hàng năm, còn thế lính là nghi lễ cúng thế mạng cho những người lính thủy quân Hoàng Sa.

Phát biểu tại Lễ Khao lề thế lính Hoàng Sa, Phó Giám đốc Sở VH-TT&DL Nguyễn Văn Thành cho biết, theo truyền thống văn hóa tâm linh, tín ngưỡng dân gian ở Lý Sơn, Lễ Khao lề Thế lính Hoàng Sa nhằm thể hiện đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”, tưởng nhớ và tri ân Đội hùng binh Hoàng Sa năm xưa đã vâng lệnh triều đình ra Hoàng Sa khai thác sản vật, đo đạc hải trình, cắm mốc, dựng bia chủ quyền. 

Ngành văn hóa, thể thao và du lịch tỉnh sẽ tiếp tục phối hợp với các ban, ngành, địa phương và cộng đồng dân cư để nghiên cứu, sưu tầm, phục dựng, quảng bá và tổ chức Lễ khao lề thế lính Hoàng Sa gắn với phát triển du lịch văn hóa biển đảo. Qua đó, góp phần phát triển kinh tế, xã hội, nâng cao đời sống của người dân và lan tỏa giá trị văn hóa truyền thống đến du khách trong nước và quốc tế.

Lễ Khao lề thế lính Hoàng Sa được Ban khánh tiết Đình làng An Vĩnh và các tộc họ tổ chức một cách trang nghiêm, thành kính, với nhiều nghi thức cúng tế như: Lễ cáo yết, lễ tế chính. Sau đó, thầy pháp thực hiện các nghi thức thế lính an vị các vong linh chiến sĩ Hoàng Sa trước khi thả thuyền ra biển. Đây là nghi lễ mang đậm tính nhân văn của người dân Lý Sơn- cúng thế cho người sống để cầu mong bình an cho người lính Hoàng Sa trước khi lên đường làm nhiệm vụ.

Kết thúc phần tế lễ, cùng với tiếng ốc u được thổi lên, trai tráng trong làng thực hiện nghi thức rước mô hình 5 thuyền câu ra biển. Tái hiện lại lễ tiễn đưa các hùng binh Hoàng Sa Bắc Hải năm xưa lên đường làm nhiệm vụ thiêng liêng với Tổ quốc. Các mô hình thuyền câu chở các hình nhân thế mạng và đồ cúng tế lễ gồm: Gạo, thịt, dầu, nước,… được thả ra khơi.

Ông Nguyễn Minh Trí, Bí thư Huyện ủy Lý Sơn cho rằng, Lễ khao lề thế lính Hoàng Sa không chỉ là hình thức tế lễ truyền thống mà còn là thông điệp mạnh mẽ khẳng định tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc, ý chí quật cường và trách nhiệm giữ gìn chủ quyền biển, đảo thiêng liêng của Tổ quốc. Lễ hội truyền thống này đã được Bộ VH-TT&DL công nhận di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Lễ được tổ chức nằm trong khuôn khổ Tuần lễ du lịch Quảng Ngãi năm 2025, góp phần thu hút du khách tham quan, phát triển du lịch tại huyện đảo.